Нетаняҳу, сарвазири режими саҳюнисӣ қасд дошт Ҳамосро нобуд, аммо ҷанги ахир метавонад ба фурӯпошии Исроил ва маҳв шудани ин режим аз саҳнаи сиёсат анҷомад.
Ҷанги Ғазза як иштибоҳи муҳосиботии бузург барои Исроил будааст. Ин фоҷеа илова бар инки як фоҷиаи ахлоқӣ ва низомӣ буда ва муқовиматро ба ҳаракат маҷбур кардааст, бори дигар оташи хашмро дар саросари ҷаҳони араб шӯълавар сохтааст.
Пас аз ҳамлаи шадиди Исроил дар ҷараёни муҳосираи Бейрут дар июли 1982 мелодӣ, Роналд Реган, раисҷумҳури вақти Амрико бо Мнохем Бегин, нахуствазир вақти Исроил тамоси телефонӣ барқарор кард ва хостори таваққуф ҳамла шуд. Реган дар он тамос гуфт: “инҷо ҳар шаб дар телевизион мардумамон тасвирҳои ҷангро мебинанд ва ин намунаи ошкори як Ҳолокост аст”.
Бархилофи раисҷумҳури феълии демократи мустақар дар Кохи сафед дар он замон раисҷумҳури ҷумҳурихоҳи Амрико тавонист ҳарфашро ба курсӣ бинишонад ва омодаи ҳимояти амалӣ аз хостаи худ буд. Амрико дар он замон таҳвили бомбаҳои хӯшаӣ ва фурӯши ҷангандаи F-16 ба Исроилро мутаваққиф кард.
Омори талафоти гузоришшуда аз ҷанг дар Лубнон бисёр мутафовит буд. Бар асоси баровардҳои тарафи лубнонӣ 18085 лубнонӣ ва фаластинӣ дар фосилаи чаҳор моҳ пас аз оғози ҳамлаи Исроил ҷонашонро аз даст доданд. Аммо омори Созмони озодибахши Фаластин, рақами бисёр болотареро нишон медод: 49600 ғайри низомии кушта ё захмӣ шудаанд. Исроил фақат дар давоми ду моҳ инсонҳои бисёреро ба қатл расонд, аммо сатҳи бисёр болотаре аз вайрониро ба Ғазза ворид сохтааст. Вайронгарии Исроил дар шимоли Ғазза ҷое, ки 68 дарсади сохтмонҳо то 4 декабр вайрон шуда буданд, бо бомбаборони Гамбург (бо 75 дарсади вайронӣ), Колн (бо 61 дарсади вайронӣ) ва Дрезден (бо 59 дарсади вайронӣ) қобил муқоиса аст.
Нуктаи ҷолиб онки дарсади вайронии шаҳрҳои Олмон пас аз ду сол бомбаборон рух дод, дар ҳоле, ки дарсади вайрониҳои мавҷуд дар Ғазза тавассути Исроил фақат дар давоми чанд ҳафта ба вуқӯъ пайвастааст. Бархилофи муҳосираи Бейрут ё қатли оми соли 1982 дар урдугоҳҳои оворагони Сабро ва Штило бомбаборони шабонаи Ғазза ба таври зинда тавассути Алҷазира пахш мешавад. Миллионҳо шаҳрванди араб наметавонанд чашмони худро бар рӯи тамошои саҳнаҳои ваҳшатноки бомбаборони Ғазза бубанданд.
Дидабони ҳуқуқи башар Исроилро ба истифода аз гуруснагии дастаҷамъии иҷборӣ ҳамчун силоҳи ҷангӣ муттаҳам кардааст. Гуруснагӣ додан ба Ғазза ба унвони як сиёсати давлатӣ тавассути Мири Регеф, вазири ҳамл ва нақли Исроил мавриди таъйид қарор гирифт. Ӯ дар ҷаласаи ахири кобинаи Исроил дар ин бора сӯҳбат кард, ки гуруснагӣ додан метавонад бар рӯи раҳбарии Ҳамос таъсир бигузорад ва ин дар ҳолест, ки гуруснагӣ додан мисдоқи ҷинояти ҷангӣ маҳсуб мешавад.
Таъсире, ки ин тасовир аз худ бар ҷой мегузоранд на фақат барои давлати феълӣ, балки барои ҳар давлат ояндае дар Исроил ва бар рӯй бисёре аз яҳудиён, ки тасмим мегиранд дар он сарзамин боқӣ бимонанд асаргузор ва фоҷеабор аст. Вайронии Ғазза пояҳои 50 соли ҷанги дигарро пайрезӣ мекунад. Наслҳои Фаластинӣ, аъроб ва мусулмонон ҳаргиз ваҳшигариеро, ки имрӯз Исроил бо он дар ҳоли брчидани минтақа аст, фаромӯш нахоҳанд кард. Ғазза, ки худ як урдугоҳи бузурги паноҳҷӯён аст дар ҳоли табдил шудан ба сарзамини муқаддас мебошад.
Исроилиҳо ҳамон иштибоҳеро анҷом медиҳанд, ки фаронсавиҳо дар Алҷазоир бо куштани ним миллион то 1.5 миллион алҷазоирӣ, ки 5 то 15 дарсади ҷамъиятро ташкил медоданд дар фосилаи солҳои 1954 то 1962 мелодӣ муртакиб шуданд ва фикр мекарданд бо ин кор дар ҷанг пирӯз мешаванд. Бо ин вуҷуд, онон дар поёни ҷанг маҷбӯр ба тарки Алҷазоир ва пазириши истиқлоли он кишвар шуданд.
Назарсанҷиҳо дар Каронаи Бохтарӣ, Урдун ва ҳатто дар Арабистони Саудӣ нишондиҳандаи афзоиши маҳбубияти Ҳамос аст. “Халил Шикокӣ, мудири маркази сиёсатгузорӣ ва пажӯҳишҳои майдон дар Ромуллоҳ, ки иттифоқан дӯстдори Ҳамос нест, мегӯяд 72 дарсад аз посухдиҳандагон бар ин боваранд, ки Ҳамос дар ҳамлаи худ дар таърихи 7-и октябр кори дурусте анҷом дода ва 82 дарсад аз он гурӯҳ дар Каронаи Бохтарӣ ҳимоят мекунанд. Ӯ ишора кардааст, ки ба таври ҳамзамон ҳимоят аз ташкилоти худгардони Фаластин коҳиш ёфта ва 60 дарсад аз посухдиҳандагон хостори барҳам хӯрдани он ташкилот будаанд.
Маҷмӯае аз арзёбиҳои иттилоотии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико афзоиши бесобиқаи маҳбубияти Ҳамос аз замони оғози ҷангро таъйид мекунад. Ба гузориш шабакаи хабарии CNN мақомоте, ки бо арзёбиҳои мухталиф ошно ҳастанд мегӯянд, ки он гурӯҳ бо муваффақияти худ дар бахшҳое аз ҷаҳони араб ва ислом тасвири мудофеи ормони Фаластин ва муборизаи муассир алайҳи Исроилро аз худ ба намоиш гузоштааст. Ин хабари баде барои кишварҳое аз ҷумла Амрико аст, ки гумон мекунанд ташкилоти худгардон метавонад ҷойгузини Ҳамос дар Ғазза шавад.
Шикасти сиёсати “тафриқа андозу ҳукумат кун”-и Исроил
Ҳамлаи Исроил ба Ғазза дар ҳақиқат кулли Ховари Миёнаро тағйир додааст. Ҳамон тавр, ки Бенёмин Нетаняҳу, нахуствазири Исроил ваъда дода буд ин иттифоқ рух дод, аммо на ба гунае, ки давлати Ӯ ва ё давлатҳои баъдии Исроил аз он суд баранд. Ғазза ба муддати 17 сол тавассути бақияи ҷаҳон фаромӯш шуда ё нодида гирифта шуда буд, магар дар ҷангҳои 2009, 2012, 2014 ва 2021 мелодӣ, ки дар он ҷангҳо Амрико ва қудратҳои бузурги аврупоӣ тамоми талоши худро барои тақвияти муҳосираи Ғазза тавассути Исроил ва Абдулфаттоҳ Сисӣ, раисҷумҳури Миср анҷом доданд.
Акнун бо 60 дарсад вайрон шудани Ғазза ва бо 2.3 миллион нафар бидуни хона, мадраса, бемористон, ҷодда, мағоза ё масҷид барои бозгашт дигар хатари нодида гирифтани Ғазза вуҷуд надорад. Агар барои 17 сол сиёсати Исроил тақсими ҳукумат бо ҷудо кардани Ғазза аз Каронаи Бохтарӣ ва аз байн бурдани ҳар гуна имкони мушорикат дар як давлати ваҳдати миллӣ буд, Ғазза ва Каронаи Бохтарӣ монанди гузашта дубора муттаҳид мешаванд. Агар Урдун 50 сол пас аз ҷанги хунин байни артиши худ ва Созмони озодибахши Фаластин сукут карда буд ва агар ихтилофҳо байни Урдуниҳо ва шаҳрвандони фаластинии Урдун бо беэътимодӣ мушаххас мешуд, Урдун имрӯз алайҳи Исроил мавзеъгирӣ мекунад.
Агар дар таърихи 6 октябр Нетаняҳу бо такон додани нақшаи Исроил дар баробари Маҷмаи умумии Созмони Милал, ки Фаластинро аз рӯи он нақша маҳв кард фарёд мезад, ки пирӯзӣ барои саҳюнистҳо қарибулуқуъ аст, имрӯз раҷазхонии Ӯ ба таври таассуфборе нобаҷо ба назар мерасад. Ба назар мерасад тавофуқи Иброҳимро бояд поён ёфта қаламдод кард.
Афкори умумӣ дар Арабистони Саудӣ алайҳи Исроил мавзеъгирӣ кардаанд. Натиҷаи назарсанҷии тоза нишон медиҳад, ки 91 дарсади саудиҳо мувофиқ ҳастанд, ки ҷанги Ғазза як бурд барои фаластиниҳо, арабҳо ва мусулмонон аст ва 40 дарсад нигоҳи мусбат ба Ҳамос доранд, ки нисбат ба августи соли ҷорӣ афзоиши 30 имтиёзӣ доштааст.
Вижагии калидии тавофуқномаи Иброҳим, ки тавассути Дейвид Фридмен, сафири собиқи Иёлоти Муттаҳида дар Исроил ва Ҷорд Кӯшнер танзим шуд берабт сохтани масъалаи Фаластин буд. Акнун масъалаи Фаластин дубора дар дастури кор қарор гирифтааст. Дар миёнаи ин вайронии Нетаняҳу ва иътилофи рости ифротии Ӯ танҳо як роҳ доранд ва он ҳаракат рӯ ба ҷилав аст. Онон наметавонанд ақибнишинӣ кунанд. Нетаняҳу барои бақои сиёсӣ ва ҳуқуқии худ бояд ҷангро идома диҳад. Саҳюнисми миллӣ ва мазҳабӣ низ бо вазъияти мушобеҳе мувоҷеҳ аст. Айтомор ибни Гуер ва Бузол Исмотрич медонанд, ки агар Нетаняҳу маҷбӯр шавад тавассути Ҷо Байден, раисҷумҳури Амрико ҷангро мутаваққиф кунад, фурсати эҷодшуда барои тағйири тавозуни ҷамъиятии яҳудиён ва фаластинён дар Каронаи Бохтариро аз даст хоҳанд дод.
Иштибоҳи муҳосиботии ҳайратангез
Ҷанг мумкин аст таҳти фишори Иёлоти Муттаҳида фурӯкаш кунад ва ба унвони як даргирӣ идома ёбад, ки бо ҳамлаҳои артиши Исроил алайҳи раҳбари Ҳамос ва ҷанги чирикии тӯлонимуддат тавассути ҷангҷӯёне, ки дар воҳидҳои кӯчак амал мекунанд идома ёбад. Бо ин вуҷуд, ин масъала заруратеро ба вуҷуд меоварад, ки Исроил натанҳо гузаргоҳи Рафаҳро тасарруф кунад ва тоннелҳоро барои ҷилавгирӣ аз таъмини таслиҳоти Ҳамос аз марзҳо мутаваққиф намояд, балки идораи умури маданӣ ва ғайри низомии шимоли Ғаззаро, ки ба таври комил нобуд карда низ дар даст гирад.
Нетаняҳу таҳти фишори физояндае аз сӯи хонаводаи гаравгонҳои исроилӣ қарор хоҳад гирифт, то ҷангро мутаваққиф кунад. Шабаҳҳои ҷанги Лубнон воқеан дар ҳоли бозгашт ба Исроил ҳастанд. 15 сол ба тӯл анҷомид, то Исроил пас аз ғайриқобили дифоъ шудани ҳузур дар Бейрут онҷоро дар соли 2000 мелодӣ тарк кард. Бо ин вуҷуд, пас аз тарки Лубнон тавассути Исроил Ҳизбуллоҳ ба нерӯи низомӣ ва сиёсии ғолиб дар он кишвар табдил шуд.
Ҷанг ахир як иштибоҳи муҳосиботии ҳайратангез барои Исроил будааст. Илова бар ин, ки як фоҷеаи ахлоқӣ буда як фоҷеаи низомӣ низ мебошад. Ин ҷанг ба муқовимат маҳбубият ва ҷойгоҳе дар ҷаҳони араб бахшида, ки барое чандин даҳа бесобиқа будааст. Ҳатто интифозаи аввал ва дувум ба андозаи муваффақияти Ҳамос дар Ғазза дар ду моҳи гузашта набуд. Ғазза бори дигар хашми арабро ба далели таҳқири худ дар дасти муҳоҷирони яҳудӣ барафрӯхтааст.
Натиҷаи ин ҷанг ба хубӣ метавонад як вазъияти даргирии мудовим бошад, ки Исроилро аз ин иддао, ки ба як кишвари оддӣ ба сабки ғарбӣ табдил шуда маҳрум хоҳад кард. Дар ин шароит густариши ҷанг ба таври доимӣ вуҷуд хоҳад дошт, ҳамонтавр, ки ҳамлаҳои Ансоруллоҳ дар Яман ба киштиҳои ғарбӣ, ки аз Дарёи Сурх убур мекунанд нишон медиҳад. “Метут Ҳамос”, яъне “фурӯпоши Ҳамос” шиоре ба забони ибрӣ ва ҳадафи кобинаи ҷанги Исроил аст. Пас аз гузашт ду моҳ аз вайрон кардани Ғазза тавассути Исроил онон бояд ин шиорро ислоҳ кунанд.