Фаронса ва Иттиҳоди Аврупо наметавонанд умедвор бошанд, ки нуфузи молии ҷиддӣ дар Осиёи Марказӣ ба даст оваранд, аммо Макрон умедвор аст аз фурсати стратегии эҷодшуда дар ҷанги Украина истифода кунад ва бархе аз шарикони суннатии Русияро ба самти ғарб савқ диҳад.
Эммануел Макрон, раисҷумҳури Фаронса ҳафтаи гузашта аз кишварҳои Осиёи Марказӣ Қазоқистон ва Узбакистон боздид кард.
Ин дидор аҳамияти рӯзафзӯни минтақа барои Аврупоро нишон медиҳад, зеро сӯхти ҳастаӣ ва маводи маъданӣ мавриди ҳадаф қарор гирифтааст.
Ин сафар то ҳадде талоше барои тақвияти равобити тиҷорӣ бо Қазоқистон ва Узбакистон аст, аммо барои дарки ин сафар раисҷмҳури Фаронса, бояд каме пештар – то июл – нигоҳ кунед.
Як кудатои низомӣ дар кишвари Африқои ғарбии Ниҷер ин эҳтимолро эҷод карда, ки манобеи санъати ҳастаии ҳаётии Фаронса дар хатар бошад.
Дар воқеъ, нигаронӣ беҳудааст. Ниҷер дувумин таъминкунандаи бузурги ораниюм ба Фаронса дар соли гузашта буд. Дар рутбаи аввали кишвари Осиёи Марказӣ Қазоқистон қарор гирифт.
Ин сафар ҳарчанд, ки дар расонаҳо беш аз ҳарчиз бо унвони мушорикати роҳбурдии Париж дар Осиёи Марказӣ муаррифӣ шуд, аммо манобеи ораниюм қобили таваҷҷуҳи ду кишвари мақсади Макрон, дар канори ишора ба афзоиши ҳамкориҳои дуҷониба дар заминаи энергетика, ин эҳтимолро тақвият кард, ки Фаронса бо аз даст додани манобеи ораниюми ғарби Африқо ва ба вижа Ниҷер, ба думболи манобеи тозае дар қорраи Осиё аст.
Макрон рӯзи чаҳоршанберо дар Қазоқистон, бузургтарин тавлидкунандаи ораниюм дар ҷаҳон гузаронд ва рӯзи панҷшанбе, Ӯ дар Узбакистон буд, ҳамсояе, ки ба андозаи худ Қазоқистон як тавлидкунандаи сӯхти муҳим аст. Ҳар ду кишвар тавассути давлатҳои иқтидоргаро идора мешаванд.
Қосим Тоқаев, раисҷумҳури Қазоқистон дар як конфронси матбуотӣ, рӯзи чаҳоршанбе аз Фаронса ба унвони шарики аслӣ ва қобили эътимод тамҷид кард.
Макрон ин тамҷидро бо ҷумлаҳои таҳсиномез посух дод ва аз Тоқаев ба хотири табаият аз таҳримҳои ғарб алайҳи Русия ташаккур кард.
Қазоқистон акнун севумин таъминкунандаи нефти Иттиҳоди Аврупо пас аз Норвегия ва Амрико аст, зеро содироти нефти Русия ба Иттиҳоди Аврупо пас аз ҳамлаи Русия ба Украина коҳиш ёфтааст.
Аммо Фаронса, ки беш аз 60 дарсади барқи худро бо энергии ҳастаӣ тавлид мекунад, ба ораниӣми Осиёи Марказӣ алоқаманд аст.
Дар муқобил, Қазоқистон умедвор аст аз дониш ва маҳоратҳои фаронсавиҳо истифода кунад, зеро ба думболи тавсеаи муҳандисони худ ва санъати барқи ҳастаии дохилӣ аст.
Яке аз аъзои ҳайати фаронсавӣ дар Қазоқистон гуфт: қаззоқҳо алоқаи зиёде ба таҷрибаи ҳастаии мо нишон медиҳанд.
Ин намояндаи гуфт, ки ширкати давлатии Edf Фаронса алоқаманд ба сохти аввалин неругоҳи ҳастаии Қазоқистон аст ва давлати Париж мехоҳад шӯъбаҳое аз донишгоҳҳои Фаронса дар Қазоқистон эҷод кунад.
Фаронса ба таври суннатӣ бахши бузурге аз ораниюмро аз маодине, ки тавассути ширкатҳои фаронсавӣ дар Ниҷер идора мешавад, ворид мекунад. Бо ин ҳол, оянда таъмин ораниюм аз Ниҷер ба Фаронса зери савол аст. Зеро дар июл, як ҳукумати зидди фаронсавӣ дар натиҷаи як кудатои низомӣ ба қудрат расид.
Париж истидлол кард, ки кудато ҳеҷ таҳдиде барои таъмини энергии Фаронса эҷод намекунад ва ин кишвар як манбаъ ду сола ораниюм дорад.
Аммо дидори Макрон нишондиҳандаи изтиробе аст, ки дар Париж дар мавриди таъсирҳои бесуботии сиёсӣ дар чунин таъминкунандаи муҳиме эҳсос мешавад.
Дусим Сотпев, таҳлилгари сиёсии муқими Остона, пойтахти Қазоқистон мегӯяд, ки ин дидор ҳамзамон бо замони тағйироти асосӣ дар равобити Осиёи Марказӣ бо Русия аст, ки беш аз як қарн бар минтақа тасаллут доштааст.
Ӯ гуфт, ки нуфузи Русия пас аз ҷанг дар Украина коҳиш ёфтааст.
Сотпоев мегӯяд: ҳамкории низомии андаке вуҷуд дорад, нигариши нисбат ба Русия пас аз ҷанг бадтар шудааст. Давлатҳои Осиёи Марказӣ дар мавриди он сӯҳбат намекунанд, аммо ин иттифоқ меафтад.
Сергей Лавров, вазири умури хориҷаи ҳафтаи гузашта талошҳои касонеро, ки мехоҳанд ҳамсоягон, дӯстон ва муттаҳидони Русияро аз Маскав дур кунанд, маҳкум кард. Ҳамчунин таниш дар равобити Осиёи Марказӣ ва Аврупо вуҷуд дорад.
Иттиҳоди Аврупо ва Амрико ҳушдор додаанд, ки Русия бо воридоти коло аз ғарб аз тариқи кишварҳои Осиёи Марказӣ аз таҳримҳо дур мешавад.
Бар асоси таҳқиқоти проекти гузоришидеҳии ҷароим ва фасоди созмонёфта (OCCRP) инҳо шомили паҳподҳои DJI ва резтарошаҳои сохти ғарб ҳастанд, ки аз тариқи ширкатҳои тобеаи мутааллиқ ба Русия дар Қазоқистон ворид шудаанд.
Ин таҳқиқот мегӯяд ин колоҳо ва қитъаҳо барои тақвияти қудрати ҷангии Русия истифода мешавад.
Бо таваҷҷуҳ ба инки Русия ҳамчунон дар ҳоли ҷанги тӯлонимуддат аст ва Украина нигарон аст, ки ҳимояти ғарб дар баробари қудрати Маскав нокофӣ бошад, мавзӯи воридотӣ метавонад аз гарм шудани равобити Осиёи Марказӣ ва Иттиҳоди Аврупо ҷилавгирӣ кунад.
Мавзӯи дигар ба ҳамон андоза муҳим, муқобила бо нуфузи Чин аст.
Пекин ҳанӯз ҳузури низомии қудратманде дар минтақаи Осиёи Марказӣ надорад, аммо радди пои иқтисодии он дар Осиёи Марказӣ дар солҳои ахир рушди қобили таваҷҷуҳе доштааст. Тарҳи камарбанд ва ҷоддаи Чин (BRI) шомили масирҳои заминӣ аз Чин ба Аврупо аз тариқи Осиёи Марказӣ аст.
Беш аз 100 проекти BRI дар Осиёи Марказӣ таъмини молӣ шудааст ва бинобарин проектҳои ҷадид умуман ба унвони чинӣ (молики чинӣ) шинохта мешаванд.
Фаронса ва Иттиҳоди Аврупо наметавонанд умедвор бошанд, ки нуфузи молии ҷиддӣ дар минтақае бо марзҳои мустақим бо Чин ба даст оваранд.
Аммо бо ин сафар, Макрон умедвор аст аз фурсати стратегии эҷодшуда дар ҷанги Украина истифода кунад ва таваҷҷуҳи бархе аз шарикони суннатии Русияро ба самти ғарб ҷалб кунад.
Дар ҷараёни сафари Макрон, оғози фаъолияти истихроҷи ширкати орону дар Узбакистон низ эълон шуд ва эҳтимолан ин ширкати фаронсавӣ фаъолияти мустақиме дар маъданҳои Узбакистонро ҳамонанди ончи дар Ниҷер ва Қазоқистон сурат мегирифта, оғоз хоҳад кард. Ин ширкат токунун 350 килло ораниюмро аз як маъдан истихроҷ кардааст; миқдоре, ки андак аст, аммо дар айни ҳол намодин аст. Орону ҳамонгуна раиси ҷумҳури Фаронса гуфтааст, умедвор аст, ки ба шакли озмоишӣ амалиёти истихроҷро оғоз кунад.
Ораниюми ду кишвари Осиёи Марказӣ як имтиёзи асосӣ барои ширкатҳои фаронсавӣ дорад ва он ҳазина тавлиди пойин аст. Хариди ораниюм дар Қазоқистон ва Узбакистон ҳатто агар мушорикати Фаронса дар саҳми истихроҷро нодида бигирем, бисёр арзонтар аз воридоти он аз Австралия аст. Австралия ҳамакнун саҳми 18 дарсадӣ дар таъмини ораниюми Фаронса дорад ва чаҳорумин таъминкунандаи ин моддаи маъданӣ барои ниругоҳҳои барқи ҳастаӣ маҳсуб мешавад.
Ҳузури ширкатҳои фаронсавӣ дар минтақа имтиёзи роҳбурдии дигареро низ оиди Париж хоҳад кард; ҳузур дар Осиёи Марказӣ ба Фаронса иҷоза медиҳад, то бо дигар қудратҳои бузург монанди Чин ва Русия рақобат кунад. Ба унвони мисол нуфузи иқтисодии Чин дар ин минтақа дар солҳои ахир ба вижа дар тарҳи «як паҳна- як роҳ» ба мизони қобили таваҷҷуҳе афзоиш ёфтааст. Аз сӯи дигар Фаронса дар ҳоли талош барои афзоиши ҳузураш дар минтақае аст, ки токунун ба таври суннатӣ таҳти нуфузи Русия буда ва таҳти таъсири ҷанги Украина вазъияти мутафовитеро таҷриба мекунад.