Пас аз адами иҷрои комили оташбас дар Яман, Амрико ва кишварҳои ғарбӣ барои таъмини энержии мавриди ниёзи худ баъд аз даргирӣ бо Русия ба думболи ҷанги таркибии ҷадиде дар Яман ҳастанд, ки лозимаи ин ҷанг ишғолгарӣ аст.
Беш аз ҳашт сол аз таҷовузм иътилофм Саудӣ-ғарбӣ ба миллати Яман мегузарад. Тайи наздик ба як даҳа мардуми ин кишвар таҳти золимонатарин таҳримҳо ва муҳосираи заминӣ, ҳавоӣ ва дарёӣ қарор гирифтанд.
Комиссарияи олии паноҳндагони Созмони Милал ахиран дар баёнияе эълом кард, ки ҳашт соли ҷанг, чаҳор миллиону 500 ҳазор яманиро, ки 74 дарсади онҳо зану кӯдак ҳастанд, маҷбур ба фирор кард ва боиси афзоиши фақр шуд, акнун ду севуми яманиҳо зери хатти фақр зиндагӣ мекунанд. Ба гуфтаи Созмони барномаи ҷаҳонии ғизо, 21.6 миллион яманӣ ба ҳимояти башардӯстона ниёз доранд, 17 миллион тан аз ноамнии ғизоӣ ранҷ мебаранд ва 2.2 миллион кӯдаки ямании зери панҷ сола ба далели сӯи тағзия ба ҳимояти пизишкӣ ниёз доранд.
Бар асоси оташбаси ҳосилшуда миёни Яман ва Арабистон дар дувуми апрели 2022, қарор буд парвозҳои мусофирбарии фурудгоҳи Санъо аз сар гирифта шаванд ва Амрико инро дастоварди «масъулиятпазир» барои худ дар ин буҳрони инсонӣ эълом кард. Аммо гузориши ҳафтаномаи Нишени амрикоӣ нишон медиҳад, ки теъдоди парвозҳо барои дармони беморон пас аз оташбас ҳамчунон онқадар кам аст, ки гӯё ин модда аз паймони оташбас амалан иҷро намешавад ва бемороне, ки ба мудовои изтирорӣ ниёз доранд, аз хадамоти дармонии бенасиб ҳастанд.
Аз дигар мафоди оташбас; озодии зиндониёни ду тарафи Саудӣ ва яманӣ буд. Иътилофи Саудӣ дар ин оташбас мулзам шуд, ки панҷ рӯз пас аз озодии аввалин гурӯҳ аз асирони ду тараф, ки барои озодии онҳо тавофуқ шудааст, парвандаи боқии асиронро, ки ҳанӯз бар сари таърихи озодии онҳо тавофуқ нашуда, такмил кунад, тавофуқи ҷадид бо ҳузури намояндагони кишварҳои бузург аз ҷумла Русия, Эрон, Шӯрои ҳамкории Халиҷи Форс ва сафирон ва масъулоне аз кишварҳои бузург имзо шуд. Аз саргирии содироти нафт аз майдонҳои нафтӣ дар ҷануб ва аз Маъраб дар шимол, лағви тамоми маҳдудиятҳо дар бандари Алҳадид ва низ густариши парвозҳо ба фурудгоҳи Санъо аз дигар шароити оташбаси ахир буд.
Дар воқеъ дар амал бахши маҳдуде аз мафоди оташбас иҷро шуд, то онҷо, ки ба эътиқоди нозирон метавон гуфт миллати мазлуми Яман кӯчактарин баҳрае аз ин оташбас набурданд, бинобарин ҳамчунон ин миллат аз фақри ношӣ аз муҳосира ва адами дармони беморони саъбулалоҷ ва маҷрӯҳони ҷанг, ки ниёзи фаврӣ ба дармон доранд, ранҷ мебаранд.
Коҳиши ирсоли маводи ғизоии Созмони ғизо ва доруи Созмони Милал ба Яман
Аз сӯи дигар, амрикоиҳо дар моҳҳои ахир илова бар ҳузури низомӣ дар манотиқи шарқи Яман бо фишор овардан бар рӯйи Созмони ғизо ва дору вобаста ба Созмони Милал дар талош барои коҳиши маводи ғизоӣ барои ирсол ба яманиҳо ҳастанд.
Муҳаммад Алӣ Ҳавсӣ, узви Шӯрои олии сиёсии ин кишвар дар ин замина изҳор кард: «тасмими коҳиши кумакҳо ба Санъо сиёсӣ ва ба дастури давлати Амрико аст. Ин тасмим дар шароите гирифта шудааст, ки Яман ҳамчунон дар натиҷаи таҷовузот ва муҳосирае, ки 9 сол ба тӯл анҷомида, зарар дидааст ва бо мушкилоти иқтисодӣ дасту панҷа нарм мекунад.»
Ин дар ҳоле аст, ки пеш аз ин Созмони барномаи ҷаҳонии ғизо дар иқдоми сиёсӣ ва бераҳмона маводи ғизоӣ ва доруии таърихи масраф гузашта ба Яман мунтақил мекард.
Ҷобир Розеҳи, яке аз масъулони идораи ҳамоҳангиҳои умури инсонӣ дар устони Алҳдида дар ин хусус эълом кард, ки баъд аз баррасиҳои анҷомшуда мушаххас шудааст, ки садҳо маҳмулаи ирсолии мавод ғизоӣ ва доруӣ аз сӯи барномаи ҷаҳонии ғизо ба Яман ғайри қобили истифода аст.
Корномаи сиёҳи созмонҳои ҳуқуқбашарӣ дар бораи Яман
Аз оғози ҷанги Яман то ба имрӯз созмонҳои ҳуқуқбашарӣ ба далели вобастагии комил ба давлати Амрико натавонистанд нақши худро ифо ва ё аз ҳуқуқи яманиҳо ба хубӣ дифоъ кунанд. Коҳиши маводи ғизоӣ ва доруӣ ба Яман ҷадидтарин кӯтоҳии ин созмони байналмилалӣ дар ҳаққи яманиҳо аст.
Алӣ алдилмӣ, вазир ҳуқуқ башар дар давлат наҷот милли Яман, бо интиқод аз созмон милал гуфт, ки ин созмон дар робита бо парвандаи Яман ба шиддат шикаст хӯрдааст. Созмони Милал метавонист аз ибтидои таҷовуз ба ин кишвар, нақши муносибтаре ифо кунад. Аммо мутаассифона Созмони Милал парвандаи башардӯстонаро раҳо карда ва ба парвандаҳои сиёсӣ вуруд пайдо кардааст. Амрико ба далели манофеи худ ва шариконаш, ки бар ҳуқуқи башар авлавият дорад, дар коҳиши кумаки маводи ғизоӣ ба Яман нақш доштааст.
Пушти пардаи коҳиши кумакҳои ғизоӣ ва шиддати муҳосира ҳамроҳ бо ишғолгарии амрикоӣ
Коршиносони ҳавзаи Яман мӯътақиданд; Амрико аз тариқи муҳосираи ғизоии ахир ба думболи таҳти фишор қарор додани давлат ва яманиҳо ва тағйири шароити оташбас ба нафъи худ аст.
Дар ҳоли ҳозир вазъияти миллати Яман дар ибҳом қарор дорад, зеро оташбас поён ёфта ва ҳамаи гузинаҳо дар арсаи Яман боз аст, аммо Амрико дар ҳоли ҳозир дар масъалаи Яман рӯйкарди дигаре интихоб кардааст, чароки гӯё мехоҳад ба нақши иътилофи Саудӣ поён диҳад ва худ ба таври мустақим бо афзоиши неруҳои низомӣ як ҷанги таркибии ҷадидеро алайҳи Санъо ба роҳ андозад. Вашингтон дар заминаи иқтисодӣ ва молӣ барои фишори ҳаддиаксарӣ ба миллат Яман, ҳисоби вижае рӯи ин ҷанг боз кардааст.
Амрико ва нақшаи ҷадид барои Яман
Дар ҳоле, ки дар арсаи минтақаӣ шоҳиди равобити наздики Эрон ва Арабистони Саудӣ ва бозгушоии сафоратхонаҳо дар ҳар ду кишвар ҳастем, ба назар мерасад, ки амрикоиҳо барои пурранг кардани нақши худ ва ғорати манобеи газӣ ва нафтӣ дар Яман ба думболи марҳалаи ҷадиде аз муҳосира ва таҷовуз ба ин кишвар ҳастанд.
Аз сӯи дигар бархе давлатҳои ғарбии дигар ҳамчун Англис дар моҳҳои ахир аз тариқи вуруди низомиён ва таъсиси пойгоҳи низомӣ дар Яман дар талош барои ишғолгарии бештар ва ғорати сарватҳои яманиҳо ҳастанд.
Дар рӯзҳои ахир низ манобеи огоҳи яманӣ аз тавтеаи ҷадиди нируҳои вижаи ишғолгари Англис барои сохти як пойгоҳи низомӣ дар устони Ҳазрамут, воқеъ дар шарқи Яман хабар дода ва эълон карданд, ки гузоришҳо ҳокӣ аз он аст, ки нируҳои вижаи Англис бо ҳимояти аносири муздури дохилӣ дар Яман, дар Ҳазрамут мустақар шудаанд.
Коршиносон таъкид доранд, ки ҳадаф аз тақвияти ҳузури низомии Англис дар шарқи Яман, тасаллут бар манотиқи саршор аз нафт аст. Гузашта аз инки Лондон ба думболи тасаллут бар обҳои минтақаии Яман ва ишғоли устонҳои шарқии ин кишвар аст, то битавонад манобеи нафтӣ ва газии онро ба яғмо барад.
Пойфишории давлати Санъо ва миллати Яман бар истиқлоли кишварашон
Бо вуҷуди гузашти моҳҳо аз оташбаси Яман ва тавтеаҳои пай дар пайи Амрико барои тангтар кардани ҳалқаи муҳосираи яманиҳо ва ишғолгарии амрикоиҳо ва ғарбиҳо дар манотиқи ҳассоси манобеи энержӣ ба назар мерасад, танҳо гузина барои рӯёрӯӣ бо зиёдахоҳиҳои меҳвари арабӣ-ғарбӣ дар ҷанги Яман, муқовимати миллат ва давлати Санъо аст. Агар дар рӯзҳои ахир мақомоти Ансоруллоҳ ҳушдорҳои ҷиддӣ ба иътилофи амрикоӣ доданд; дар сурате, ки масоили аслии мавҷуд дар парвандаи башардӯстонаи ин кишвар ҳал нашавад, роҳи ҳалли мушак ва паҳпод хоҳад буд.