Оятуллоҳ Хоманеӣ дар ибтидои суханронии худ баён доштанд: “Имрӯз маросими бузургдошти Имоми бузургавор ба шакли мутафовит иҷро мешавад ва албатта чигунагии баргузории маросим муҳим нест ва асл гуфтугӯ дар бораи Имом аст, ки имрӯзу фардои кишвари мо ба он эҳтиёҷ дорад. Имом солҳо пас аз даргузашт дар байни мо зинда аст ва бояд зинда бимонад, то мо аз маънавияти ӯ баҳраманд шавем.
Раҳбари Эрон изҳор доштанд: “Эшон вежагиҳои фаровоне дорад ва “рӯҳияи таҳаввулхоҳӣ” яке аз барҷастатарин вежагиҳои эшон аст. Фақат як муаллим, устод набуд ва нақши як раҳбари ба маънои воқеиро дошот. Вай бузургтарин таҳаввулотро дар замони худ ва дар арсаҳои мухталиф эҷод карданд.”
Вай таъкид карданд: “Рӯҳияи таҳаввулхоҳӣ аз дерзамон дар вай вуҷуд доштааст ва чизе набуд ва дар даврони ҷавонӣ ҳам таҳаввулхоҳ будаанд ва нишонаи он ёддоште аст, ки дар даврони ҷавонӣ дар даҳаи 30 навиштаанд. Имом дар он навишта мардумро ба қиём барои Худо даъват мекунанд ва таҳаввулофарин буданд ва ба шакли майдонӣ вориди таҳаввулофаринӣ шуданд, на фақат майдонӣ ва гуфторӣ.”
Оятуллоҳ Хоманеӣ дар идома дар бораи Имом Хумайнӣ таъкид карданд: “Имом даҳҳо сол дарси ахлоқ доштаанд ва касоне ки дар он дарс ҳузур доштанд, нақл мекунанд, Имом дар он ҷаласа дилҳоро мунқалиб мекарданд ва мо дар дарсҳои фиқҳ ва усул шоҳиди ашкҳо ва таъсири ҳафҳои он ҳазрат будем ва ин ҳамон равиши паёмбарон аст ва паёмбарон ҳам роҳи худро бо таҳаввул оғоз кардаанд.”
Эшон афзуд: Ин ҳаракатофаринӣ ва таҳрики сиришти инсонӣ аз роҳи дарси ахлоқ, тазаккур ва омода кардани дилҳо буд ва Имом аз инҷо оғоз карданд ва дар тамоми давраҳои зиндагӣ, чӣ дар давраҳои мубориза ва чӣ баъди пирӯзӣ идомадор буд.
Мубризаҳо дар давраҳои қабли пирӯзии инқилоб вуҷуд дошт ва қишр ё ҳирфаи хоссеро дар бар мегирифт, аммо баҳси Имом баҳси миллати Эрон буд,
Сайидалии Хоманеӣ илова кард: “Ва таҳаввули эшон таҳавуули сустӣ дар мардум буд. Миллати Эрон дар гузашта бисёр таслим буд. Имом ончинон миллатро такон дод, ки миллат ба бор омад ва намунаҳои фаровоне дар ин бора вуҷуд дорад. ин таҳаввули аҷибе буд, ки эшон эҷод кард.”
Эшон зимни ишора ба таҳаввулҳои дигари Имом фармуд: “Таҳаввули дигар, таҳаввули нигоҳи мардум буд; миллати Эрон ба зеҳнашон ҳам намеомад, ки битавонанд ғалаба кунанд бар иродаҳои душман ва Имом ин фикри мардумро тавоно сохт ва эҳсоси тавоноӣ дар мардумро паравариш дод ва дар натиҷа мардум худашон таъйинкунандаи нақши худашон буданд. На шарқӣ ва на ғарбӣ ҳам аз ингуна шиорҳои мардум ва ҳаракати мардум буд.”
Ӯ хотирнишон кард: “Таҳаввули дигар, таҳаввули мардум ба дин буд. Марудм динро як масъалаи шахсӣ медонистанд ва рисолати динро маҳдуд медонистанд ва Имом барои дин, вазифаи низомсозӣ баён кард.”
Раҳбари инқилоби исломӣ афзуд: “Таҳаввули дигар, нигоҳ ба оянда буд. Он даврае, ки мардум шиорҳои гуногун медонанд дар нигоҳи мардум ояндае вуҷуд надошт ва Имом нигоҳи таммаддунӣ ва як иттиҳод барои мардумро омӯзиш дод.”
Оятуллоҳ Хоманеӣ баён доштанд: “Таҳаввули дигар дар мабонии корбурдӣ аст, ки бисёр тахассусӣ аст ва Имом фиқҳро вориди масоили динӣ аз ҷумла фиқҳ карданд ва масъалаи “вилояти фақиҳ”-ро вориди масоили асосӣ карданд. Дар ин бора баҳсҳои комил ва муҳим барои мардум кардаанд. Ё масъалаи маслиҳати низом аст, ки Имом инро дар фиқҳ ворид карданд ва дар арсаи идораи кишвар ҳам матраҳшуданӣ донистанд. Албатта коре, ки Имом анҷом додаанд, комилан равишманд ва қомунманд буд ва бидате ҳам набудааст ва истифодаи саҳеҳ будааст.”
Эшон афзуд: “Пофишории бар бандагӣ аз дигар таҳаввулоти Имом буд, ки дар он замон рӯҳониёни барҷаста бисёр бар нигоҳи бандагӣ таъкид намекарданд ва Имом ҳам тааббуд ва бандагӣ дар аҳком ва ҳам дар зиндагии мардумро таъкид доштанд.”
Раҳбари инқилоби исломӣ изҳор доштанд: “Таҳаввул дар нигоҳ ба насли ҷавон. Вай ба фикру амали ҷавон эътимод кард ва ба маънои воқеӣ таҳаввули асосӣ буд ва таваҷҷӯҳи хос ба қишри ҷавон буд, ки ҷавонҳоро дар корҳои қазоӣ ва ғайра эътимоди аҷибе ба ҷавонҳо ба фикру амали ҷавонҳо мекарданд ва албатта зарфиятҳои ғайриҷавонро нақд намекарданд. Эътимод ба ҷавонҳо ба ҳайси як сарват барои низом буд.”
Эшон муҳимтарин таҳаввули Имомро, нигоҳ ба душман ва суст донистани душман дониста ва баён карданд: “Худи абарқудратҳо тасреҳ мекарданд, ки Хумайнӣ моро таҳқир кард ва Имом дар дили мардум ин масъаларо қарор дод, ки душман осебпазер аст ва намунаҳои таърихӣ ҳам мавҷуд аст, монанди фурӯпошӣ. Ва нуктаи муҳим ин аст, ки Имом тамоми ин таҳаввулҳоро аз Худо медонистанд ва ин бархоста аз эътиқодот ва боварҳои Имом буд.”
Оятуллоҳ Хомаеӣ таъкид доштанд: “Имом, имоми таҳаввул буд. ин ба манъони он аст, ки аз Имом бояд дарс гирифта шавад ва мо имрӯз дар бахшҳои мухталиф эҳтиёҷ ба таҳаввул дорем ва таҳаввулҳои Имом барои мо дар дарс аст ва албатта мо дар арсаҳои гуногун ба маънои ҳақиқӣ қудратмандтар ва сарзиндатар шудаем ва таҳаввули илмӣ намунаи муҳимми он аст, ки ҳоло имрӯз дар дунё матраҳ ҳастем. Ё таҳаввул дар арсаи сиёсат, ки ҶИЭ чеҳраи бошукӯҳ дар ҷаҳон аст. Ё дар бахши низомӣ ва дифоӣ, ки бисёр пешрафт доштаем ва ба ҳадди боздорандагӣ нарасидаем. Инҳо ҳама вуҷуд дорад, аммо кифот намекунад. Дар мавориде ҳам ақабгард доштаем, ки бар хилофи табиати инқилоб аст, ки бояд зерсохто бештар аҳамият дошта шавад ва ҳаракати бузурге рӯй диҳад ва ҷаҳиш дошта бошем.”
Вай афзуд: “Нуқтаи муқобили инқилб, иртиҷо аст, ки бесёре аз инқилобҳо пас аз чанд сол пасрафт (иртиҷо) доштаанд, ки инҳо ҳама дар гирави дуруст ё ғалат рафтор кардани марудм аст, ки Худованд ҳам дар ин бораи фармудааст:
إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ
Худованд фармудааст, ки ҳама дар гирави ҳаракати мардум аст.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَىٰ قَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ۙوَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Агар Худо неъмате дод ва мардум аз он неъмат истифода накарданд, пасрафт пеш меояд ва мо ҳам бояд аз инқитоб муроқибат кунем то ин неъмат аз мо гирифта нашавад.”
Оятуллоҳ Хоманеӣ зимни инки баён карданд, ки таҳаввул нуктаҳое дорад баён доштанд: “Як нукта ин аст, ки таҳаввулхоҳӣ ҳатман ба маънои эътироз нест, балки ба маънои гароиши идомадор барои беҳтар шудан аст, мумкин аст дар мавридҳое ба маънои эътироз бошад, аммо ҳамеша интавр нест ва таҳаввул ба манъони хостан барои пешрафт кардан аст. Масалан дар илм агар таҳаввуле кардаем, набояд қонеъ бошем, балки бояд таҳаввулро ҳамеша бихоҳем.”
Эшон дар идомаи баёни нуктаҳои изҳор доштанд: “Нактаи дигар дар таҳаввул андешаи дуруст ва пуштвонаи фикрӣ дар таҳаввул аст ва дороии маънавии мо аст ва бояд аз дороиҳои маънавӣ дар тамоми арсаҳо истифода кунем. Имом ҳам ҳар коре, ки анҷом доданд бо андешаи дуруст ва бо баҳрагирӣ аз манобеи исломӣ анҷом доданд. Агар инсон бо андешаи нодуруст дар фикри таҳаввул бошад ва пояҳои имонӣ ва фикрии маҳкам набошад, ки дар тӯли инқилоб ҳам ингуна ашхос вуҷуд дошт, табдил ба касоне шуданд, ки инқилоб дақиқан алайҳи онҳо буд ва инқилоб дар ҷиҳати пас задани онҳо буд. Миллати Эрон агар доштаҳои маънавии худро нодида бигирад, ин як марги тамаддунӣ аст. Зиёд дида мешавад, ки фалон ё фалон донишманди ғарбӣ чунин гуфтааст ва ин паст задани фикр аст ва инсон бояд қудрати назар дошта бошад ва фикр дар инсон бояд парвариш дошта бошад.”
Дар идома Эшон илова карданд: “Нуктаи дигар ин аст, ки таҳаввул дафъӣ нест. Агар ҳаракат ба маънои ҳақиқӣ иттифоқ биафтад ва ба таҳаввул ҳам дертар бирасем ишколе надорад ва бояд сарб пеша кард. Мо бояд дар ин ҳаракати тадриҷӣ як дасти ҳидоятгари мавриди итимонон бояд вуҷуд дошта бошад, ки бояд ҳаракатҳои таҳаввулиро ҳидоят кунад. Нуктаи дигар ин аст, ки таҳаввул бо корҳои сатҳӣ муқоиса навашад ва таҳавуул як кори асосӣ аст, суръат дар таҳаввул муҳим аст, аммо на бо шитоб.”
Ҳазрати Оятуллоҳ Хоманаеӣ баён дошатанд, ки айни замон дар кадом масъалаҳо таҳаввул лозим аст ва дар ин бора чанд мисолро баён доштанд:
Эшон баён доштанд: “Дар заминаи иқтисод таҳаввул ин аст, ки мо бояд банди нофи иқтисодро аз нефт қатъ кунем ва бояд амалиётӣ вориди майдон шавем.”
Дари идома изҳор доштанд: “Дар бахши омӯзиш, бояд ба омӯзишҳои корбурдӣ мавриди таваҷҷӯҳ қарор бигирад. Баъзе аз дарсҳо вуҷуд дорад, то охири умр ҳеҷ фоидае вуҷуд надорад ва вақти донишомӯзро ҳам мегирад. Таҳаввул дар омӯзиш ин аст, ки қоидамеҳвар бошад.”
Сайдалии Хоманеӣ изҳор дошт: “Дар бахши иҷтимоӣ ва таъмини идолат; ҳалли қатъии мушкилоти эътиёд ё масоили хонавда, ки имрӯз хабарҳо ва гузоришҳо мегӯянд, ки кишвар ба самти пирӣ меравад ва осори он дар вақте зоҳир мешавад, ки қобили илоҷ нахоҳад буд.”
Ҳазрати Оятуллоҳ Хоманеӣ илова карданд: “Шарти таҳаввул ин аст, ки аз мардум ва ҳарфи ину он ва душман набода тарсид. Мухолиф ҳамеша мухолифат мекунад. Агар ҳаракати муҳиҳмму саҳеҳ анҷом мешавад набояд мулоҳиза касе ва душманро кард, балки маҳкам бояд дар ҳаракат истодагӣ кард. Ба назари ман роҳаш ин аст, ки неруҳои ҷавон дар раъси кор бошанд ва ҳузури неруҳои ҷавон – на баъмони нақди ҳузури ғайриҷавонон- метавонад заменаи пешрафтро фароҳам кунад.”
Эшон зимни маҳкум кардани нажодпарастӣ дар Амрико баён карданд, ки ин табиати Амрико аст, бо Афғонистон ва дигар кишварҳо ҳам ҳаминкорҳоро карданд ва шиори мардум, ки мегӯянд, “бигузоред нафас бикашем” ин ҳарфи дили тамоми мардуме аст, ки Амрико ба онҳо зулм мекунад. Ин ахлоқи Амрико аст. Ба лутфи Худованд, заъфи мудирият дар кишвар сабаб шуд, ки нокормадии мақомоти давлатӣ ошкортар шавад. Мардумро мекушанд ва дар аз ҳукууи башар мезананд. Магар он марди сиёҳпӯст башар набуд? Ҳуқуқе надошт? Миллати Амрико эҳсоси хиҷолат ва шарм мекунад. Ҷо дорад миллати Амрико хиҷолат бикашад.
Эшон дар поён барои миллати Эрон умеди сарафзорӣ карданд ва барои рӯҳи шаҳидони ин роҳ дуо карданд.