“Раис Сулаймонов”, коршиноси муассисаи стратегияи миллии Федератсаи Русия дар гуфтугӯ бо хабарнигори хабаргузории “Форс” дар Бишкек, ифтироқи мусалмононро далели аслии масъалаи Фаластин донист ва таъкид кард то замоне, ки ваҳдати исломӣ дар ҷаҳон бавуҷуд наёяд, рӯйои озодии Қудс (Байтулмуқаддас) муҳаққақ нахоҳад шуд.
Форс: Мушкили ишғоли Қудс беш аз ним қарн аст, ки идома дорад, вазъияти кунунӣ онро чигуна мебинед ва чӣ ояндаое дар интизори он аст?
Сулаймонов: Масъалаи Қудс аз соли 1967 пас аз ҷанги 6 рӯза Исроил оғоз шуд ва дар он натанҳо Қудси шарқӣ, балки қисмате ишғол шуд, ки дар соли 1947 бо тасмими Созмони Милал барои эҷодИ як кишварИ арабӣ дар Фаластин дар назар гирифта шуда буд.
Дар ҳамон замон, пас аз музокирот дар «Осло» дар соли 1993-1995 агарчи Исроил ҳаққи Фаластинёнро барои доштани кишвари худ дар марзҳои Каронаи Бохтарии руди Урдун ва навори Ғазза ба расмият шинохт, аммо ҳамчунон манотиқеро ишғол мекунад.
Форс: Чаро зулм ба Фаластинён ва ҳаққи ҳузури онҳо дар Қудс аз сӯи ҷомеаи ҷаҳонӣ нодида гирифта мешавад? Чаро кишварҳои арабӣ нисбат ба ин мавзӯъ бетафовут ҳастанд?
Сулаймонов: Мушкили Фаластин бо оғози инқилобҳои Ховари Миёна дар соли 2010-2011 аҳамияти худро аз даст дод ва таҳти шиори мушкили паноҳндагон қарор гирифт. Яъне мавриди дувум барои кишварҳои ғарбӣ чанд баробар аз мушкили оворагони Фаластинӣ муҳиммтар аст.
Бо таваҷҷӯҳ ба вақоейъи Ховари Миёна дар даҳаи дувуми қарни бисту якум, масоил марбут ба суқути режимҳои худкома дар Миср, Тунис, Либия, созмони террористии ДИИШ, ҷанг дар Сурия, мушкили Фаластин натанҳо ба пасзамина, балки ҳатто дар барномаи севум низ қарор нагирифтааст.
Дар айни ҳол, дар соли 2020-2021 Исроил расман тавассути 4 кишвари арабӣ аз ҷумла Марокаш, Амороти Муттаҳидаи арабӣ, Баҳрайн ва Судон ба расмият шинохта шуд.
Форс: Чаро расонаҳо ва ҷомеаи ҷаҳонӣ ба ҷангҳои Яман, Ироқ, Сурия, Афғонистон ва Фаластин ҳамонтавре, ки ба даргириҳои Русия ва Украина вокуниш нишон медиҳанд, аксуламал нишон намедиҳад?
Сулаймонов: Дунёи мо куллан ғарб меҳвар аст, чӣ мардум дӯст дошта бошанд ва чӣ дӯст надошта бошанд. Бар ин асос, рӯйдодҳое, ки дар ҷое аз ғарб рух медиҳад, ногузир таваҷҷӯҳи ҷомеаи ҷаҳонӣ беш аз рӯйдодҳои ҳар гӯшае аз ҷаҳонро ба худ ҷалб мекунад.
Бигузоред як мисоли возеҳ ва малмус барои шумо биёварам: кишвари пурҷамъите монанди Ҳинд вуҷуд дорад, ки ҷамъияти 1 миллиард ва 400 миллион нафар аст, ки бо таваҷҷӯҳ ба ҷамъияти кунунии ҷаҳон, 7.9 миллиард нафар, аз ҳар 7 нафар як нафар сокини Ҳинд аст, аммо агар шурӯъ ба баррасии манобеъи иттилоотӣ хориҷии ҷаҳон кунед, хоҳед дид, ки ончи дар Ҳинд иттифоқ меафтад бисёр камтар аз маворид зери пӯшиш дода шуда аст. Ба унвони мисол, ончи дар Биритониё бо ҷамъият 67 миллион нафарии он иттифоқ меафтад. Ин тарҳ мавриди таваҷҷӯҳи расонаҳои ҷаҳон аст.
Чаро ҷомеаи ҷаҳонӣ ба даргириҳои низоми дар ҷое дар Ховари Миёна, мисли Афғонистон вокуниши мутафовите нишон медиҳад, дар ҳоле, ки таваҷҷӯҳи бисёр бештаре ба рӯйдодҳои Украина вуҷуд дорад?
Посух возеҳ аст; Зеро рӯйдодҳои низомии Украина дар Аврупо дар ҳоли вуқӯъ аст. Метавон онро евро мркзи (ё ба таври густурдатар, марказгароӣ ғарбӣ) номид то тавзеҳи бошад барои ин, ки чаро нигаришҳои мутафовите нисбат ба даргириҳои мусаллаҳона дар нуқоти мухталифи саёраи мо вуҷуд дорад.
Бар ин асос, ин асари худро дар дарк ва ҳамдили нисбат ба фоҷеаи ақвоми мухталиф бар ҷой мегузорд.
Форс: Барои фаол шудани мавзӯъи озодии Қудс чӣ бояд кард? Кадом тарафҳо бояд дар ин амр дахил бошанд?
Сулаймонов: Вақте мегӯем “ҷаҳони ислом”, бояд бифаҳмем, ки ин мавзӯъ бояд муҳаққиқ шавад зеро ваҳдати воқеӣ миёни мусалмонон вуҷуд надорад. Ҳар як аз кишварҳои исломӣ манофеъи хосси худро доранд. Ҳатто ихтилофоти байни онҳо аз дарозмуддат вуҷуд дорад, ки то ба ҳол ҳал нашуда аст.
Адами иттиҳоди ҷаҳони ислом далели ҳал нашудани масъалаи Фаластин аст.
Иҷоза диҳед мисоли хуби дигареро барои шумо биёварам, Раҷаб Тайиб Ардуғон, раиси ҷумҳури феълии Туркия, ки ағлаб аз Исроил интиқод мекунад, дар ҷараёни ҳаводиси хунини моҳи майи 2021 дар Фаластин читавр аксуламал нишон дод?!
Ардуғон, иттиҳомоти алании бисёреро алайҳи Исроил матраҳ кард, ҳазорон роҳ паймоӣ дар Туркия барои ҳамбстагӣ бо Фаластиниҳо баргузор шуд, аммо Анкара ҳамчунон ба равобити расмии дипломатики худ бо Исроил идома медиҳад.
То замоне, ки ваҳдати исломӣ дар ҷаҳони ислом вуҷуд надошта бошад, рӯъёи озодии Қудс (Байтулмуқаддас) таъбир нахоҳад шуд.